منظومه شمسی
سیاره های منظومه شمسی و ویژگی های آنها
دی
سیاره های منظومه شمسی از اصلی ترین اعضای محله ما هستند، منظومه شمسی یا سامانه ی خورشیدی محله ی خانگی ماست، کره ی زمین به عنوان سياره ی میزبان ما در این مجموعه قرار دارد. منظومه شمسی شامل خورشید و سیاراتی ست که به دورش در چرخش هستند. خورشید در میان این محدوده قرار گرفته و هشت سياره در مدار هایی بیضوی به دور این ستاره در حال چرخش هستند.
سيارات منظومه شمسي اندازه هایی کوچکتر از خورشید دارند. این سیارات برخلاف خورشید از خودشان نوری ندارند و علت دیده شدنشان این است که نور خورشید را بازتاب می کنند.(مطالعه بیشتر: مقاله سیاره چیست؟) در این مقاله می خواهیم سیاره های منظومه شمسی را معرفی کرده و مشخصات مهم این هشت عضو را به اختصار بررسی کنیم.
منظومه خورشیدی در اطراف ستاره ای بنام خورشید در دل کهکشان راه شیری جای گرفته. محدوده ای که به نسبت فاصله هاي زمینی ابعادی بسیار زیاد دارد اما در مقایسه با ابعاد کهکشان راه شیری و حتی فاصله ی ستاره هاي نزدیک به خورشید ابعاد کوچکی دارد اما این محدوده یکی از بحث های مهم علم ستاره شناسی و بخصوص سیاره شناسان است. چرا که باشناخت هرچه بیشتر سیاره های منظومه شمسی میتوانیم خصوصیات و رفتار سیارات دیگر را نیز بهتر درک کنیم.
منظومه شمسی چند سیاره دارد
تا قبل از سال 2006 پلوتون نیز جزو سیارات به حساب می آمدو تعداد سیارات 9 عدد بود اما به تر تیبی که در مقاله “چرا پلوتون از لیست سیاره های منظومه شمسی خارج شد” گفتیم درسال 2005 جرم دیگری کشف شد و مدت زمان کوتاهی به عنوان سياره دهم معرفی شد و در این مدت کوتاه تعداد کرات منظومه شمسي ده عدد شد.
پس از آن در سال 2006 با اضافه شدن یک بند به شرایط سياره بودن پلوتون و سياره ی جدید هر دو از لیست سیارات خارج شدند و از آن پس به عنوان سیاره های کوتوله شناخته شدند. بدین ترتیب از آن زمان تعداد سياره هاي منظومه شمسي هشت عدد شد.
نام سیاره های منظومه شمسی به ترتیب
هشت سياره منظومه شمسي با ترتیب مشخص و فاصله هاي معین در مدارهایی بیضوی به دور خورشید درحال چرخش هستند در ادامه میخواهیم این سیارات را به ترتیب فاصله از خورشید معرفی کنیم و بطور مختصر با هرکدام آشنا شویم.
سیاره عطارد
عطارد یا تیر (Mercury) کوچکترین سیاره ی منظومه ی شمسی و نزدیکترین سیاره به خورشید است. عطارد ظاهری شبیه به قمر زمین، ماه دارد و دارای جوی رقیق می باشد. جو رقیق عطارد موجب از دست رفتن دمای سطح آن شده و همین امر باعث می شود که با وجود نزدیکی به خورشید عطارد گرمترین سیاره نباشد و سياره ی دوم زهره بالاترین دما را دارا باشد.
به بیان دیگر و همانطور که در آینده گفته خواهد شد زهره به دلیل جوغلیظ خود گرمترین سياره منظومه شمسي ست. عطارد هیچ قمری ندارد و سنگی ست.
سیاره زهره
زهره ، ونوس یا ناهید (venus) دومین سیاره است که اندازه ای در حدود اندازه کره ی زمین دارد از این رو به خواهر زمین نیز معروف است . زهره جو غلیظی دارد این جو غلیظ و حضور ابرهاي ضخیم از بیرون رفتن حرارت سطح سياره جلوگیری کرده و زهره را از میان تمام سیارات به گرمترین سیاره منظومه شمسی تبدیل کرده. زهره دومین سیاره سنگی ست و مانند عطارد هیچ قمری ندارد.
حرکت وضعی ونوس یا زهره برخلاف دیگر سیارات است به این صورت که اگر از بالا به خورشید و سیارات نگاه کنیم تمام سیارات به صورت پادساعتگرد به دور خود می چرخند درصورتی که زهره به صورت ساعتگرد به دور خود می چرخد.
سیاره زمین
زمین (Earth) سیاره ی آبی رنگ دوستداشتنی ماست. سومین عضو منظومه خورشیدی یا شمسی ست که خانه و محل زندگی همه ی ماست و تنها سياره ای است که برای حیات بشر مناسب می باشد چرا که در کمربند حیات قرار گرفته. شرایط مناسب دمایی، حضور جو زمین که علاوه بر اینکه فشار و هوای مناسب را تامین می کند از ما در برابر پرتو هاي زیانبار خورشید و اجرام معلق در فضا نیز محافظت میکند و عوامل بیشمار دیگر زمین را از میان تمام سیارات به مکان مناسبی برای ایجاد و تداوم حیات تبدیل کرده.
سیاره مریخ
مریخ یا بهرام (Mars) چهارمین سیاره و آخرین سیاره سنگی است. مریخ اندازه ای کوچکتر از زمین دارد و دارای دوقمر کوچک به نام هاي فوبوس (Phobos) و دیموس (Deimos) می باشد. مریخ را با نام سیاره ی سرخ میشناسیم چرا که در میان تمام سیاره های منظومه شمسی تنها مریخ است یه به رنگ قرمز دیده میشود. بهرام یا مریخ به واسطه حضور اکسید آهن در سطحش به رنگ سرخ دیده می شود.
مریخ سياره ای با بلند ترین قله ها و عمیق ترین دره هاست. بلند ترین قله ی مریخ المپوس(Olympus) ارتفاعی نزدیک به 22 کیلومتر دارد و بلند ترین قله ی منظومه خورشیدی ست. مدتهای زیادی ست که مریخ میزبان کاوشگرهاي مختلفی از سوی زمین بوده است. کاوشگرهای مریخ اطلاعات زیادی را برای دانشمندان جمع آوری کرده اند. آخرین کاوشگر استقامت است که در حال حاضر هم درحال جمع آوری اطلاعات از سیاره سرخ است.
بعد از سیاره مریخ و قبل از سیاره مشتری ناحیه ای وجود دارد به نام کمربند سیارکی اصلی، در این ناحیه سیارک ها قرار دارند.اما سیارک چیست؟ همانطور که از نامشان مشخص است سیارک ها اندازه های کوچکتر از سیارات دارند و علاوه بر این در برخی ویژگی ها نیز متفاوت از سیارات هستند. سیارک ها بیشتر به شکل‌های سیبزمینی شکل بوده و همراه با اجرام و سیارک های دیگر به دور خورشید میچرخند.
سیاره مشتری
مشتری یا برجیس (Jupiter) پنجمین سیاره ّاست. برجیس از تمام سیاره های منظومه شمسی بزرگتر بوده و غول گازی منظومه ی خورشیدی ماست. مشتری در عین حال که بزرگترین سیاره ی منظومه شمسی ست اولین و نزدیکترین سیاره ی گازی به خورشید هم هست و تعداد 79 قمر دارد. از میان قمرهای مشتری چهار قمر آیو (Io)، اروپا (Europa)، گانیمد(Ganymede) و کالیستو (Callisto)قمرهای بزرگتر وشناخته شده تری هستند. این اقمار به اقمار گالیله ای مشتری معروفند چرا که اولین بار گالیله آنها را رصد کرد.
سیاره زحل
زحل یا کیوان (Saturn) ششمین سیاره و دومین سیاره گازی ست. زحل از لحاظ بزرگی دومین سیاره ی بزرگ منظومه خورشیدی است. زحل را با ظاهر متفاوت و حلقه های زیبایش میشناسیم. حلقه های زحل از سنگ و یخ و غبار تشکیل شده اسن که همگی درحال چرخش به دور زحل هستند. کیوان در میان سیارات منظومه خورشیدی سياره ای با بیشترین قمر می باشد و 82 قمر دارد که بزرگترین آنها تیتان (titan) می باشد. تیتان تنها قمر منظومه شمسي است که دارای جو است و از این رو ازقمرهای مهم منظومه شمسی به حساب آمده و مورد توجه و مطالعه سیاره شناسان است.
سیاره اورانوس
اورانوس (Uranus)هفتمین سياره منظومه شمسي و سومین سیاره گازی است. رنگ اورانوس به واسطه حضور متان در جوش به رنگ آبی ست. این سیاره ی آبی رنگ 27 قمر دارد و مانند زحل حلقه‌هایی در اطراف خود دارد اما نه به آن گستردگی. علاوه برآن به دلیل آلبدو پایین حلقه ها مشاهده پذیری پایینی دارند. اورانوس قدری در حدود 5/5 دارد از این رو در آسمان ایده آل، بسیار تاریک و بدون آلودگی نوری به سختی با چشم غیر مسلح به شکل جرم کم نوری قابل مشاهده است.
سیاره نپتون
و بالاخره آخرین سیاره، نپتون (Neptune) این سیاره دورترین سیاره به خورشید و مانند دیگر سیارات خارجی یک سیاره گازی است. درمیان سیارات منظومه خورشیدی نپتون تنها سیاره ای ست که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود حتی اگر آسمانی کاملا تاریک داشته باشیم برای دیدن نپتون نیاز به تلسکوپ یا دوربین وچشمی برای رصد داریم. نپتون ها مانند دیگر سیارات گازی دارای حلقه و تعدادی قمر است.
جدول1: نام سیارات منظومه خورشیدی به انگلیسی
| عطارد | Mercury |
| زهره | Venus |
| زمین | Earth |
| مریخ | Mars |
| مشتری | Jupiter |
| زحل | Saturn |
| اورانوس | Uranus |
| نپتون | Neptune |
مشخصات سیارات منظومه شمسی ،سیاره شناسی مقایسه ای
هر سياره مشخصات ظاهری معینی دارد ویژگی‌هایی مانند دما، اندازه، تعداد قمر ها و…
در این بخش می خواهیم با در نظر گرفتن ترتیب سیاره های منظومه خورشیدی این مشخصات را بررسی کنیم و با مشاهده روند تغییرات کمیت هاي مختلف، سيارات منظومه شمسي را بیشتر بشناسیم.به این بررسی سیارات که با مقایسه کمیت‌های مربوط به آنها انجام میشود سیاره شناسی مقایسه ای میگوییم.
دمای سیاره های منظومه شمسی
جدول2: بررسی متوسط دمای سيارات منظومه شمسي به ترتیب فاصله از خورشید
| نام سياره | متوسط دما
c° |
| عطارد | ۱۲۵ |
| زهره | ۴۷۱ |
| زمین | ۱۶ |
| مریخ | ۲۸– |
| مشتری | ۱۰۸– |
| زحل | ۱۳۸– |
| اورانوس | ۱۹۵– |
| نپتون | ۲۰۱- |
با توجه به جدول بالا و متوسط دمای سیاره های منظومه شمسی در حالت کلی هرچه سياره از خورشید دور تر باشد دمای پایین تری دارد و نپتون سردترین سیاره است و هرچه سياره به خورشید نزدیک تر باشد دمای بالاتری دارد انتظار داریم عطارد بیشترین دما را داشته باشد در حالی که سياره زهره متوسط دمای بالا تری دارد.
هرچه سياره از خورشید دورترباشد سرد تر است و هرچه به خورشید نزدیکتر باشد گرم تر به استثنای سیاره زهره که به دلیل جو غلیظش دارای دمای بیشتری به نسبت عطارد است.
توجه به این نکته ضروری است که دماها در جدول فوق مربوط به متوسط دما در سیارات است که این مقدار متفاوت از دمای سیاره در یک زمان مشخص است.بطور مثال ممکن است سياره ای دارای دماهاي پایین تر ویا بالاتر از این مقادیر باشد اما در محاسبه ی متوسط دما دارای کمترین یا بیشترین دما در میان سیارات نباشد. مانند سياره اورانوس که سردترین دما را در میان سياره هاي منظومه شمسي تجربه میکند اما متوسط دمایش پایین ترین مقدار نمی باشد.
برای مطالعه بیشتر درباره دمای سياره اورانوس مقاله سردترین سیاره منظومه شمسی را مطالعه بفرمایید.
اندازه سيارات منظومه شمسي
جدول3: بررسی اندازه سيارات منظومه شمسي به ترتیب فاصله از خورشید به نسبت زمین
| نام سياره | شعاع به نسبت زمین |
| عطارد | ۰٫۳۸۲۹ |
| زهره | ۰٫۹۴۹۹ |
| زمین | ۱ |
| مریخ | ۰٫۵۳۳ |
| مشتری | ۱۱٫۲۰۹ |
| زحل | ۹٫۴۵۵ |
| اورانوس | ۴٫۰۰۷ |
| نپتون | ۳٫۸۸۳ |
در حالت کلی سیاره های داخلی اندازه هاي کوچکتری به نسبت سیارات خارجی و سیارات گازی دارند. عطارد کوچکترين سياره و مشتری بزرگترین سياره منظومه شمسي است.همانطور که از اعداد جدول مشخص است اندازه سیاره ها ازیک روند ثابت تبعت نمیکنند و حتی الزاما سیاره های نزدیک کوچکتر از سیارات دورتر نیستند. به طور مثال سیاره مشتری نسبت به زحل، اورانوس و نپتون به خورشید نزدیک تر است اما اندازه بزرگتری دارد.
تعداد قمر های سیاره های منظومه شمسی
جدول4: بررسی تعداد قمرهای سیارات به ترتیب فاصله از خورشید
| نام سياره | تعداد قمر |
| عطارد | ۰ |
| زهره | ۰ |
| زمین | ۱ |
| مریخ | ۲ |
| مشتری | ۷۹ |
| زحل | ۸۲ |
| اورانوس | ۲۷ |
| نپتون | ۵ |
درقسمت داخلی منظومه شمسي تعداد قمر ها بسیار کم است و در مجموع چهار سیاره ی داخلی 3 قمر دارند. درصورتی که سیارات گازی تعداد قمر هاي بیشتری دارند.
جمع بندی
منظومه ی شمسی یا سامانه خورشیدی از خورشید و هشت سياره که به دورش در چرخشند تشکیل شده است.نام سیاره های منظومه شمسی به ترتیب عبارت است از عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون چهار سياره ی اول سیاراتی سنگی هستند و اندازه هاي کوچکتر و تعداد قمرهای کمتری دارند. این سیارات به واسطه ی نزدیکی به خورشید دماهای بالاتری دارند. چهار سياره بعدی سیارات خارجی و گازی هستند. این سیارات اندازه هاي بزرگتر، دماهای پایین تر و تعداد قمرهای بیشتری دارند. از نظر شما کدام یک از سيارات منظومه شمسي زیباترین سیاره است؟ و کدام سیاره را برای مقصد سفر در میان سیارات منظومه شمسی انتخاب میکنید؟
سلام مرسی از اطلاعات کامل سیاره ها. فقط میشه بگین نام سیاره ها به فارسی چی میشه؟ چون بعضی اسم هاشون انگار فارسی نیست
سلام به شما علیرضا عزیز. بله حتما
اسم سیاره های منظومه شمسی به ترتیب و فارسی: تیر، ناهید، زمین، بهرام، برجیس، کیوان، اورانوس، نپتون
البته همانطور که میبینی بعضی از اونها اسم فارسی ندارند و در فارسی هم با همان اسامی انگلیسی بکار میروند.
با سلام از دیدن چنین فیلم زیبایی از کهکشان راه شیری لذت بردم وبدرستی بیان شده بود فقط در مورد حرارت سطح کره عطارد اشتباه نوشته بودند عطارد نیمی از کره اش که در حال چرخش حرکت وضعی خود بدور خورشید است ۳۵۰ درجه حرارت دارد ونیمه دیگر آن ۳۰ تا ۴۰ درجه بیشتر حرارت ندارد و نویسنده که گفته از جو رقیق برخوردار است اینطور نیست اتفاقا غلیظ ترین جو مربوط به عطارد است که اگه خواستید میتوانم بیشتر جهت دانشمندان توضیح دهم
با عرض سلام و وقت بخیر
همانطور که در جدول سیاره های منظومه شمسی مشخص شده دمای ذکر شده در مقاله، دمای متوسط سیاره عطارد است و همانطور که شما هم فرمودین عطارد به دلیل نزدیکی به خورشید روزهایی بسیار گرم و شبهایی بسیار سرد دارد. اما این سیاره جو قابل توجهی ندارد و به همین دلیل هم گرمایی که در روز از خورشید میگیرد را در شب از دست می دهد. غلیظ ترین جو در بین سیاره های منظومه شمسی متعلق به دومین سیاره، سیاره زهره میباشد.
ممنونیم از نظر و مشارکت شما و مشتاقیم توضیحات دیگرتان را نیز بخوانیم.